“SIRADIŞI YAŞAMLARIYLA RENGİN USTALARI-12” Feyhaman DURAN

Şenol SAK

Asıl adı İbrahim Müslühiddin Feyhaman Duran'dır. Türk Resim Sanatı'nda, Atatürk ve İnönü portreleriyle tanınmış, ülkemizdeki portre sanatının öncülerindendir.

Babası gümrük memuru Şair Süleyman Hayri Bey, annesi ise Fatma Hanım’dır. 1886’da İstanbul-Kadıköy’de Osmanağa Mahallesi’nde dünyaya gelmiştir. Feyhaman Duran'ın, annesi o henüz altı yaşında iken vefat etmiş ama ölmeden evvel resim ve hat çalışmalarında yeteneği olduğunu anladığı oğlunun Galatasaray Lisesi Resim bölümüne gitmesini vasiyet etmiştir. Babası, Süleyman Hayri Bey‘de bu vasiyete uyarak 1895 yılında, günümüzdeki adı Galatasaray Lisesi olan, Galata Sarayı Hümayun Mektebi'ne kaydettirir. Feyhaman Duran bu okulda ressam Şevket Dağ, Tevfik Fikret ve Viçen Arslanyan’ın öğrencisi olur. Okulda tarama kalem ve çini mürekkebiyle, daha sonra da yağlıboya resimleriyle dikkat çekerek, özellikle “Hüsnü Hat” yani güzel yazı derslerinde göz doldurur. Zaten, dedesi Yahya Hilmi Efendi de ünlü bir hattattır. Genç Feyhaman Galatasaray Lisesi’nde geleneksel el sanatlarının tüm inceliklerini uygulamakta, diğer yandan da resim eğitimi almaktadır. Bu okuldaki öğretmenleri Ressam Viçen Arslanyan, Tevfik Fikret ve Şevket Dağ ’dır. Bu lisenin henüz ilk yıllarında portre yapmaya özel ilgi duymuş, arkadaşlarının portrelerini yapmaya başlamıştır.

1908 yılında Galatasaray Sultanisi’nde öğretmen olarak göreve başlamıştır. Bu yıllarda Mısır Valisi Abbas Halim Paşa ve öğretmenleri Virçen Arslanyan ile Şevket Dağ’ın destekleriyle resim öğrenimi için Paris’e gönderilmiştir. Mısır Valisi Abbas Halim Paşa’nın maddi destekleriyle Paris’e gönderilen Duran, Julian Akademisi’nde Jean- Paul Laurens ve Albert Laurens’dan dersler almış, Paul Richet’nin yanında anatomi bilgisini geliştirmiş, bir ara Süsleme Sanatları Okulunda çalışmıştır. Daha sonra Ecole des Beaux-Art’da Cormon atölyesine katılır. Feyhaman’ın Paris’e gittiği yıl, İstanbul Sanayi-i Nefise Mektebini bitiren İbrahim Çallı, Nazmi Ziya Güran, Hikmet Onat ve Mehmet Ruhi Arel de oradadır. 1913-1914 yıllarında ise Ulusal Güzel Sanatlar Yüksek Okulunda Çallı ve arkadaşları ile Cormon’un atölyesinde eğitim görür. Bu sıralarda ortaya çıkan İzlenimcilik akımına yakınlık duydu. 1914’te Birinci Dünya Savaşı başlayınca Hikmet Onat ile birlikte İstanbul’a dönmüştür.

1914’te açılmış olan Kız Güzel Sanatlar Akademisine (İnas Sanayi-i Nefise Mektebi) öğretmen olarak atanmıştır. Feyhaman Duran Resim öğrenimine başladığı yıllardan, son günlerine kadar portre üzerine yoğunlaşmış bir ressamdır. Türk Resim Sanatı’nda daha çok portre ressamı olarak tanınır.

1914 yılında Şehzade Abdülmecid Efendi'nin maddi desteği ve Ressam Ruhi Arel'in önerisiyle çoğunluğu Sanayi-i Nefise Mektebi mezunu Sami Yetik, Şevket Dağ, İbrahim Çallı , Agah Bey, Mehmet Ruhi Arel, Ahmet Ziya Akbulut, Halil Paşa, Hüseyin Zekai Paşa, Nazmi Ziya Güran, Hüseyin Avni Lifij , Mehmet Ali Laga gibi ressamlar tarafından “Osmanlı Ressamlar Cemiyeti” kurulmuş, kendisi de bu kuruluşun en başında yer almıştır. Böylece hem Galatasaray Sergileri’ne hem de Osmanlı Ressamlar Cemiyeti ’nin sergilerine her yıl düzenli olarak katılır ve resimlerini sergiler.

1914-1918 yılları arasında, Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın desteklediği Şişli Atölyesi’nde diğer 1914 kuşağı sanatçıları gibi savaş ve asker konularında resimler yapar. Bu yıllar herkes için çok zordur. Bir çift ayakkabı almakta zorlanan Feyhaman ve Çallı İbrahim'in birlikte deri ve kösele alıp bir ustadan ayakkabı dikmeyi öğrenmek istemeleri, çektikleri sıkıntıya bir örnektir.

Bir dönem Harp Mecmusı’nda “Savaş Resimleri” yapmıştır. Daha sonra “Sanayii Nefise Birliği’nin kurucuları arasına girer ve ölünceye kadar da yönetim kurulu üyeliğini sürdürür. 1922 yılında, kendisi gibi ressam olan Güzin Hanım ile evlenir. Eşi Güzin Hanım ile birlikte Topkapı Sarayı için resimler yapar. Arkadaşı Sami Yetik’in “Ressamlarımız” adlı üç ciltlik kitap kapağını tasarlar. İbrahim Çallı ve Sami Yetik ile Vezneciler’de resim dersleri verir. 1927 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi “Resim Atölyesi” öğretmenliğine atanır. Cumhuriyet Halk Partisi’nin düzenlediği yurt gezileri kapsamında 1938 yılında Gaziantep’e gönderilir. Feyhaman Duran bu gezide on tane tablo yapmıştır. 1939 Ocak ayında İbrahim Çallı ve Ayetüllah Sümer birlikte İsmet İnönü’nün portresini yapmak üzere Ankara’ya çağrılır.

Feyhaman Duran, 1939’dan başlayarak düzenli olarak her yıl devlet sergilerine birkaç resimle katılmıştır. Feyhaman ve Güzin Duran, 1943-47 yılları arasında Topkapı Sarayı Müzesi’nde çalışmalar yaparlar. 1951 yılında emekli olan Feyhaman Duran 1970’te, 84 yaşında vefat etmiştir.

Sanatla kalın…

www.boluobjektif.com'da yer alan köşe yazarlarının yazıları kendi görüşleridir. Yazdıkları köşe yazılarından dolayı www.boluobjektif.com sorumlu tutulamaz.

Şenol SAK Diğer Yazıları