SIRADIŞI YAŞAMLARIYLA RENGİN USTALARI-13” Fahrelnissa ZEİD

Şenol SAK

Fahrelnissa ZEİD , (d:1901,İstanbul - ö:1991,Amman,Ürdün)

Aile geçmişi, akraba çevresi ve ışıltılı yaşamıyla öne çıkan Fahrelnissa Zeid, Modern sanatın öncülerinden ve soyut sanatın Türkiye’deki ilk temsilcilerindendir.

Fahrelnissa Zeid, 1901 yılında Osmanlı döneminde Sadrazam Cevat Paşa’nın yeğeni olarak Büyükada’da doğar. Babası Şakir Paşa ve onun ikinci eşi Sare İsmet Hanım’ın kızlarıdır. Şakir Paşa’nın İsmet Hanım’dan iki oğlu, dört kızı doğar. Fahrelnissa Şakir Paşa’nın 3. kızıdır. Diğer kardeşlerden de yakından tanıdığımız isimler, yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı) ve ressam Aliye Berger’dir. Zeid aynı zamanda seramik sanatçısı Füreya Koral’ın da teyzesidir.

Fahrelnissa Hanım’ın resim ile tanışması 9-10 yaşlarında başlar. Karakalem figürleri daha o yıllarda dikkat çeker. Fahrelnissa sonraki yıllarda Dame de Sion’a devam eder ve resme olan ilgi ve yeteneği o dönemin güzel sanatlar akademisi olan- Sanayi-i Nefise mektebinde filizlenir.

Fahrelnissa, Akademiye devam ederken güzelliği ve zarafeti çok dikkat çekiyordu. Birçok isteyeni oldu. Çok geçmeden İzzet Melih Bey ile evlendi. İzzet Melih Bey, batı eğitimi gören, edebiyat akımında (Fecr-i Ati) olarak nitelendirilen grubun yazarlarındandı. Aynı zamanda bir batı kökenli şirketin dolgun maaşlı müdürlerindendi. Fahrelnissa’nın İzzet Melih’ten iki çocuğu oldu. Bunlar Nejat ve Şirin’dir. Biri resim alanında, diğeri de tiyatro konusunda tanınmış sanatçılarımızdandır.

Sanayi-i Nefise’nin ilk kadın mezunları arasında olan Fahrelnissa, resim öğrenimine Paris’te, sonrasında İstanbul’da Namık İsmail Atölyesi’nde sürdürür.

İzzet Melih Bey ile 14 yıllık evliliğine son vererek 1934 yılında Prens Zeyd ile evlendi. Prens Zeyd (Haşimi) ailesine mensup Ürdün Kralı Abdullah ile Irak Kralı Faysal’ın küçük kardeşiydi. Ülkesini Ankara’da büyükelçi olarak temsil ediyordu. 1934 yılında Prens Zeyd ile evlenen Fahrelnissa, Prenses sıfatını bu evlilik ile aldı. Prens Zeyd Ankara’daki elçiliğinden sonra ülkesini Berlin ve Londra’da temsil etti. Prenses Fahrelnissa da bu büyük merkezlerde sefirelik yaptı. Birer sanat merkezi olan bu ülkelerde, özellikle Paris’te sanatının gelişmesini sağladı.

Fahrelnissa Zeid’in, İstanbul’da değişik tarihlerde sergileri oldu. 1942 yılında D Grubu’na ve sergilerine katıldı. 1944, 1946’da iki sergiden sonra 1964’te güzel sanatlar akademisinde bir sergisi, aynı yıl Ankara’da Hitit Müzesi’ndeki sergisi büyük ilgi topladı. Özel olarak Türkiye’de açtığı sergilerin sayısı 30’un üstündedir. İstanbul ve Ankara’dan başka İzmir’de de eserlerini sergilemiştir. Londra’da 4 defa, Paris’te 6 defa sergi açmıştır. İsviçre, Belçika ve Amerika’da da eserleri sergilenmiştir. Dünyanın sayılı müzelerinde imzasını taşıyan tablolar bulunmaktadır. Klasik ve realist türden farklı özellikler taşıyan eserleri, soyut tarzın ülkemizdeki ilk örneklerindendir. Vitray yüzeylerini anımsatan geometrik ve serbest soyutlamacı çalışmalarıyla bol ve karmaşık renklerin hakim olduğu çok sayıda eser üreten Fahrelnissa’yı, dünya çapında önemli bir ressam yapan da bu özellikteki eserleridir.

1976 yılında Amman’a yerleşen Fahrelnissa Zeid, kendi adını taşıyan bir sanat enstitüsü kurar ve hayatının sonuna kadar enstitüye destek vererek üretimlerine devam eder. Sanatçı, 1991’de Amman’da hayata veda eder.

Sanatla kalın

www.boluobjektif.com'da yer alan köşe yazarlarının yazıları kendi görüşleridir. Yazdıkları köşe yazılarından dolayı www.boluobjektif.com sorumlu tutulamaz.

Şenol SAK Diğer Yazıları